Project omschrijving

Door gastblogger Raymond Witvoet

Vertel mij over je angsten
Vertel mij over je verlangens
Vertel mij over je verdriet
Vertel mij over je vreugde
Vertel mij over de ervaringen in je leven

Verbinding is wat er ontstaat
Begrip is wat we ontwikkelen
Samen ontstaan dan vanzelf de plannen

Inleiding

Vorige jaar heb ik bij de teamontwikkeling in samenspraak met de klant gekozen om dialogisch met een aantal thema’s aan de slag te gaan. Het uitgangspunt van de ontwikkeling van het team was dat er meer zelfsturend en zelf oplossend vermogen mocht komen. Ik hanteer hierbij de volgens mij drie belangrijkste V’s van zelfsturing namelijk Veiligheid, Verantwoordelijkheid en Vertrouwen. De crux die ik zie bij zelfsturing is het verplaatsen van veiligheid, verantwoordelijkheid en vertrouwen vanuit het systeem dat een organisatie is, naar het systeem van de persoon zelf. Op het moment dat veiligheid, verantwoordelijkheid en vertrouwen uit de teamleden zelf komt is het mijn ervaring dat het zelfsturende en zelf oplossende vermogen significant hoger is.

Aannames

Het is gevaarlijk om aannames te doen rondom dergelijke grote begrippen en thema’s zoals veiligheid, verantwoordelijkheid en vertrouwen dat zijn. Wat we bij het team dat ik heb begeleid gedaan hebben is om middels een Appreciative Inquiry dialoog met enige tussenpozen elke keer een dagdeel over een thema in gesprek te gaan. De keuze voor AI dialoog was mede ingegeven door de wens om elke sessie met concrete werkafspraken af te ronden. Hieronder ga ik bespiegelend in op de diverse dialogen die we gevoerd hebben. 

1e dialoog, Veiligheid

In mijn beleving zijn organisaties inherent onveilige plekken. Dat klinkt misschien stevig en toch zie ik hier veel bewijs voor in de praktijk. Als belangrijkste factor die bijdraagt aan onveiligheid is het huidige economische landschap met de snelle technologische ontwikkelingen, het leidt tot veel onzekerheid. Onzekerheid over het behoudt van baan en inkomen, onzekerheid over de toegevoegde waarde die je kunt hebben, onzekerheid over of je het goed doet of niet met de continue beoordelingen in de diverse P Cycli. Dit an sich kan al tot veel onveiligheid leiden. Voor ieder individu is dit wel verschillend in zowel de beleving als hoe men er mee omgaat.

Een voor ons belangrijk uitgangspunt van dialoog is dat iedereen zijn eigen unieke ervaringen heeft. Daar is geen rang of stand in, daar is geen goed of fout in, die zijn wat het zijn, individuele ervaringen. Elke ervaring heeft zijn waarde en bevat waardevolle informatie die zowel individueel als ook collectief inzichten kan geven.

Wat er gebeurde in de dialoog over veiligheid was in de eerste plaats de verrassing van de constatering hoe verschillend mensen dit kunnen ervaren. Dat kan aan van alles liggen, een ervaring uit de jeugd, een ervaring in het recente verleden maar ook de huidige persoonlijke situatie. Heb je een vast contract of een tijdelijk contract om maar eens een voorbeeld te noemen, context is dus heel wezenlijk. 

2e dialoog, Verantwoordelijkheid

Wat mij verwonderde was dat dit de dialoog was die als het minst inspirerend werd ervaren. De belangrijkste reden was dat verantwoordelijkheid als een minder persoonlijk onderwerp wordt gezien. Beschouwend durf ik wel te stellen dat dit juist een belangrijk onderwerp is om een dialoog over te voeren. De persoonlijke ervaringen die bij dit onderdeel werden gedeeld leiden niet zelden tot voorbeelden uit de vroege jeugd, naar de voorbeelden en mantra’s die ouders op dit vlak hebben meegegeven. Om te kunnen zien waar iemands verhouding tot en gevoel voor verantwoordelijkheid maakt dat we kunnen zien waarom iemand een keuze maakt om ergens wel of geen verantwoordelijkheid voor te nemen. Maar ook het zelfinzicht bij de deelnemers hoe vormend de ervaringen uit de jeugd hierbij zijn geweest. Een meer bewuste omgang met het begrip Verantwoordelijkheid is in mijn beleving cruciaal voor een gezonde samenwerking in elk team.

3e dialoog, Vertrouwen

Mede door de vertrouwdheid met de opzet van de werkvorm en de goede basis die inmiddels was gelegd was dit het thema waar de meeste emotie bij los kwamen. Alle pijn die er was, hetzij privé of zakelijk werd zichtbaar en kon door de rust en de ruimte van de dialoog worden afgevoerd. Zelfs of misschien wel juist bij de meer in zichzelf gekeerde en nuchtere energie van Drenten was dialoog een prettige werkvorm.

De evaluatie

Je zou nog een dialoog kunnen voeren over het thema verbinding maar juist het feit dat deze enorm versterkt was door de dialogen kwam duidelijk uit de evaluatie naar voren. Het delen van de persoonlijke ervaringen en het daardoor meer zien van de mens achter de collega zorgde voor een veel groter onderling begrip. Niet alleen de verschillen tussen de teamleden werden zichtbaar, maar zeker ook de overeenkomsten. Dit alles leidde tot het gevoel dat veel meer zaken makkelijker bespreekbaar waren geworden. Tot slot kwam ook naar voren dat het fijn was om te (her)ontdekken hoe belangrijk de begrippen Veiligheid, Verantwoordelijkheid en Vertrouwen eigenlijk zijn. 

Observaties

  • Door dialogisch de beelden van begrippen en/of thema’s met elkaar te delen werden ook de individuele behoeften van de diverse teamleden zichtbaar en nog belangrijker ze werden uitgesproken. Dat is wat mij betreft een van de belangrijke waarden van dialoog, dat wat vaak impliciet is wordt uitgesproken.
  • Als je naar het Tuckman model kijkt, een model dat bij teamontwikkeling en groepsdynamica veel gebruikt wordt om de processen in een groep of team te duiden dan zie je dat dialoog zeker in de norming fase veel bij kan dragen. Door een echte dialoog aan te gaan kunnen impliciete normen geholpen worden expliciet te worden.
  • Vaak wordt gesteld dat je de dialogische methodiek aan moet passen aan de omstandigheden. Worden er meer helende ervaringen gewenst dan werkt een talking stick beter en als de wens meer toekomstgericht is dat dan AI een betere methode is. Ik heb echter ervaren dat ook Appreciative Inquiry helende kwaliteiten heeft.
  • Dialoog in teamontwikkeling werkt op twee niveaus tegelijk, op individueel niveau en op groepsniveau. Er worden namelijk zowel op individueel niveau als op groepsniveau inzichten opgedaan waar mee of aan gewerkt kan worden.
  • Voor mijzelf sprekend denk ik steeds meer dat het enige dat nodig is voor de ontwikkeling van een team of organisatie het voeren van ervaringsgerichte dialogische gesprekken over onderwerpen is. Als een thema of ervaring echt beklijft of echt gezien wordt wat er nodig is dan gaat men er zelf wel wat mee doen, dat hoeft niet concreet gemaakt te worden. Slechts het wijzen op het inzicht en het aansporen om er iets mee te doen wat men zelf passend vindt is vaak meer dan voldoende. Het gaat dus om het creëren van inzicht van waaruit men zelf beweegt, een typisch ervaringsgericht leren benadering. Het op deze wijze stimuleren van de intrinsieke motivatie zorgt voor een veel sterkere en langer durende beweging.
  • Het helpt volgens mij als je als dialoogbegeleider ook coachende en/of trainende vaardigheden in kan brengen als je dialoog als werkvorm gebruikt. Juist als het spannend is en/of er veel emoties zijn geeft dat de rust en veiligheid om het uit te laten werken. Het kan er voor zorgen dat er net iets meer aangekeken kan worden of er net iets meer heling plaats kan vinden.
  • De vertraging van de sessies wordt naar mate het vaker wordt beoefend steeds meer gewaardeerd voor wat het brengt, men gaat er naar uit kijken. In deze tijd van snel, snel, snel is de vertraging en diepgang die je kunt realiseren met dialoog steeds meer een verademing.
  • Het werkt goed om de ruimte te geven om ook te delen als iets er niet is, bijvoorbeeld als er geen vertrouwen is, of geen veiligheid. Cruciaal is het hierbij wel dat je het als begeleider als het ontbreken van iets voldoende aan bod is geweest de energie wel weer op positieve aspecten richt, naar wat er wel mogelijk is. Systemisch gezien erken je dan de lastige punten maar je beweegt wel door.
  • Tot slot is er voor mij weer eens gebleken dat als je het op een dialogische manier over een onderwerp in gesprek bent je ook altijd indirect bezig bent om dat te realiseren wat het onderwerp behelst. Spreken over Veiligheid draagt bij aan je veilig voelen in dit geval.

Conclusie

Dialoog is wat mij betreft een verrijking in het arsenaal van mogelijkheden die er zijn voor het ontwikkelen van zowel individuen als ook zoals in de bovenstaande case, de ontwikkeling van teams. De diepgang, rust, ruimte, het onderlinge begrip, de verbinding en het feit dat het op zoveel niveaus tegelijkertijd werkt spreken hier duidelijk voor. Dat het wat vraagt als begeleider is evident, maar de opbrengsten, zeker zoals in deze case in het kader van zelfsturing, zijn zeer de moeite van het inzetten waard.

Raymond Witvoet: www.openspaces.nu – www.leerwegdialoog.nl